Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΛΙΑΝΗΣ
Το χωριό της Αγαλιανής ευρίσκεται στο βορειότερο άκρο της επαρχίας Τριφυλίας του νομού Μεσσηνίας και στους πρόποδες του υψώματος Άγιος Παντελεήμων, υψοδείκτης 404 μέτρα απ όπου το χωριό έχει λαμπρή θέα προς τη θάλασσα του Ιονίου πελάγους και την αμμώδη παραλία του Κυπαρισσιακού κόλπου.Η Αγαλιανή ήταν ένα παλαιό χωριό της περιοχής που χρονολογείται από τα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και είχε την τύχη να επιζήσει μέχρι σήμερα.
0ι πρώτοι κάτοικοι του χωρίου της Αγαλιανής κατοικούσαν σε γεωργικούς συνοικισμούς που ήσαν διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη της περιοχής του όπως: στην Κάτω Ρούγα του χωριού, στην Ξιφάρα, στο Παληοχώρι, στο Δίγαρη, στον Παληόκαμπο, στην Αναβρυτή, στην Κουρκουτάδα, στα Πηγαδούλια και στην Παληοβλασσάδα (σε αυτά τα μέρη είχαν βρεθεί τάφοι από τους συνοικισμούς τους).
323-1453 (μ.χ) Κατά την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας οι κάτοικοι των γεωργικών συνοικισμών της περιοχής Αγαλιανής είχαν κτίσει στις περιοχές τους διάφορους ναούς και Μονές προς τιμήν των λατρευομένων αγίων τους. Τέτοιοι ναοί έχουν επισημανθεί στις κάτωθι θέσεις της περιοχής του χωριού: Η Αγιά Μαρίτσα και ο Άγιος Αθανάσιος της περιοχής Κάτω Ρούγα του χωριού. Η μονή της Παναγίας στο Παληοχώρι Μπουζίου,ο Άγιος Βασίλειος και Παναγία στην Κουρκουτάδα, ο Άγιος Γεώργιος στη Βλασσάδα, ο Άγιος Σέργιος στο Μάρμαρο, ο Άγιος Στέφανος στη Βανούκα, ο Άγιος Νικόλαος, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Βασίλειος στου Δίγαρη, ο Άγιος Παντελεήμων στη Σταφίδα του Παναγιωτόπουλου στον Κάμπο.
Όλοι αυτοί οι μικροί ναοί μετά την Α Τουρκοκρατία ερήμωσαν διότι οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν την λειτουργία τους.
1453-1684 Από τις θέσεις των Γεωργικών συνοικισμών του φαίνεται ότι οι οικογένειες των κατοίκων τους συνοικίσθηκαν (σ. συγκεντρώθηκαν) από τους Ενετούς κατακτητές στη σημερινή τους θέση κατά την περίοδο της Β Ενετοκρατίας του Μωρέως (1685 μ.Χ.), για την εύκολη φορολογία τους,
Δεδομένου ότι οι Ενετοί κατά το έτος 1684 κατέλαβαν με το Ναύαρχο Μωροζίνι το Μωριά όπου ίδρυσαν Βαρωνίες (νομούς) προς διοικησή του, μεταξύ των οποίων και τη Βαρωνία της Μεθώνης, η οποία άρχιζε από τη Μεθώνη μέχρι τον Αλφειό ποταμό και ΒΑ έφθανε μέχρι το Λύκαιο όρος.
(Β Ενετοκρατία).Κατά το έτος 1689μχ οι Ενετοί έκαναν απογραφή του πληθυσμού. Το χωριό μας βρέθηκε να έχει 27 κατοίκους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά (αγόρια - κορίτσια).
Από το έτος 1715 μ.χ όταν οι Τούρκοι έδιωξαν τους Ενετούς από το Μωριά και ξαναγύρισαν αυτοί, μετονόμασαν τη Βαρωνία της Μεθώνης σε Βιλαέτι της Αρκαδιάς, με περιοχή η οποία άρχιζε από τη Χώρα Τριφυλίας έως το όρος Λάπιθο (Καϊάφα) και προς ΒΑ έφθανε έως την κορυφή του Λυκαίου όρους τότε ο Βιλαέτης της Αρκαδιάς όρισε στην Αγαλιανή δύο Αγάδες ως Τουρκοαγάδες (πρόεδρο και αντιπρόεδρο) μεταξύ των δημογερόντων τους οι οποίοι εισέπρατταν από τους κατοίκους της περιοχής τη φοροδεκάτη από τη γεωργική παραγωγή τους.
Εξαιτίας δε των δύο τούτων Αγάδων, οι οποίοι έμεναν ο ένας στο Πάνω αλώνι στο σπίτι του Θεόδωρου Γυφτόπουλου και ο άλλος, στην Κάτω ρούγα στο σπίτι του Γεωργίου Πούλου, το χωριό έλαβε το ονομά του και ονομάσθηκε Αγαλιανή.
Τους εισπραττόμενους φόρους της φοροδεκάτης των σιτηρών οι Αγάδες την εισέπρατταν σε είδος μετά τον αλωνισμό των σιτηρών των κατοίκων στα αλώνια του Χαράλαμπου στο Αλογάκι και του Παρασκευά (στα Κολιέϊκα) της Πάνω Ρούγας του χωριού μας και την αποθήκευαν στην αρχή στις οικίες τους σε πέτρινες αποθήκες μέχρι της μεταφοράς τους στις αποθήκες των κάστρων της Αρκαδιάς,του Νεόκαστρου και της Μεθώνης.
Επειδή λίγο πριν από την Επανάσταση του 1821 οι κάτοικοι του χωριού της Αγαλιανής καθώς και των άλλων χωριών του Βιλαετιού της Αρκαδιάς, προετοιμάζονταν υπό του επισκόπου Γερμανού Χριστιανούπόλεως, στα μυστικά της Φιλικής Εταιρίας, δια καλογήρων της Επισκοπής για να λάβουν μέρος στην προετοιμαζόμενη επανάσταση της 25ης Μαρτίου 1821 μχ για την απελευθέρωση της πατρίδας τους, οι Αγαλιαναίοι βρέθηκαν έτοιμοι και αυτοί για τον αγώνα και συμμετείχαν με τους Σουλιμοχωρίτες Ντρέδες και Αρκαδινούς της Τριφυλολυμπίας. Όταν κάποτε ο στρατάρχης Ιμπραήμ πέρασε κατά το 1825-1828 από το χωριό των γκιαούρηδων της Αγαλιανής επήρε ως ομήρους μερικούς Αγαλιαναίους άνδρες και γυναίκες (και παιδιά) και τους μετέφερε στη βάση του στη Μεθώνη και από εκεί ή τους εξαγόρασαν με λίρες οι δικοί τους ή μετέφεραν φεύγοντας το 1828 στην Αίγυπτο. Όλη η Μεθώνη τότε ήταν ένα μεγάλο σκλαβοπάζαρο των Αράβων κατακτητών του Μωρηά, κατά τους Ευρωπαίους περιηγητές της εποχής εκείνης.
Το δουλεμπόριο ως γνωστό καταργήθηκε από το 1847 μχ όταν οι Ευρωπαίοι υποχρεώθηκαν να βάλλουν στα Δημοκρατικά τους Συντάγματα άρθρο που όριζε την κατάργηση της δουλείας.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας το έτος 1828 ύστερα από τη νικηφόρο ναυμαχία του Ναυαρίνου, το χωριό της Αγαλιανής είχε μεγάλη περιοχή η οποία περιλάμβανε τα παλαιά χωριά: Καϋμένη Γυναίκα, Μπούζι, Αγιανάκη, Βλασσάδα, Καλονερό, Αίσέρη και έφθανε ΒΑ έως το Σκουληκόβουνο πλησίον του γειτονικού χωριού της Βανάδας.
Οι πρώτοι κάτοικοι οι οποίοι βρέθηκαν μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος στο χωριό της Αγαλιανής, ήσαν οι οικογένειες:Τζώνη, Χρόνη, Πλυώνη, του Καντή, Φαρδή, Πλατή, του Μπισκινιώτη, Στασινιώτη, Αλβενιώτη των Τσατραφιλαίων των Αγγελοπουλαίων, οι Κωνστανταραίοι κ.α οι οποίοι έμεναν στην Κάτω Ρούγα του χωριού, Ενώ οι οικογένειες των Λυμπεραίων, των Σωτηροπουλαίων, των Γυφταίων, των Μπουσουλαίων κ.α έμεναν στην Πάνω Ρούγα του χωριού της Αγαλιανής.
Κατά το έτος 1850 στο χωριό της Αγαλιανής κατήλθαν και άλλες οικογένειες από τα ορεινά χωριά του Σκληρού του Κούβελα, του Σουλιμά, του Ρίπεσι, του Καραμούσταφα κλπ και εγκαταστάθηκαν στην Πάνω Ρούγα του χωριού, όπως οι οικογένειες των Μπαλταίων των Φωτοπουλαίων, των Ρουσαίων, των Κωνσταντοπουλαίων, των Νασοπουλαίων ο Γιαννηκούλιας, ο Θεμιστ. Λιακόπουλος, οι Αδαμοπουλαίοι κ.α ενώ στην Κάτω Ρούγα ήλθαν και εγκαταστάθηκαν οικογένειες από το Καράτουλα Μεγαλουπόλεως οι κτηνοτρόφοι: Γκουντουβαίοι, Καλλιαναίοι, οι Γιαννοπουλαίοι, οι Νταλακουραίοι ή Αποστολοπουλαίοι,οι Πουλαίοι, οι Μαστοραίοι κλπ.
Από την απελευθέρωση της Ελλάδας και μετά οι κάτοικοι του χωριού της Αγαλιανής, ζούσαν αποκλεισμένοι από την πρωτεύουσα της επαρχίας τους και τα άλλα χωριά από την έλλειψη οδικών δικτύων.
Η συγκοινωνία τους με τις λαϊκές αγορές της Κυπαρισσίας και Κοπανακίου γινότανε με ζώα διότι δρόμοι και τηλέφωνα δεν υπήρχαν, εν τούτοις οι Αγαλιαναίοι έμεναν προσκολλημένοι στο χωριό τους και ασχολούνταν με τη γεωργία, καλλιεργούσαν δημητριακά (σιτάρια, κριθάρια, βρώμες), αμπέλια, ελιές, κηπευτικά και κτηνοτροφία.Εφύλαγαν βόδια στα παλαιότερα χρόνια και αιγοπρόβατα στα νεώτερα και παρήγαγαν τυροκομικά προϊόντα τυρί φέτα, μυζήθρες και βούτυρα.
Παρ όλη την απομόνωσή της η Αγαλιανή ήταν ένα ευτυχισμένο χωριό γεωργών και ποιμένων, αμπελουργών, ελαιοπαραγωγών και μεροκαματιάρηδων του οποίου οι κάτοικοι περνούσαν με λίγα σιτηρά, λίγα κρασιά, λίγα λάδια και λίγα ημερομίσθια μία ανέμελη ζωή, είχαν όμως μία μεγάλη αδυναμία στην μόρφωση των παιδιών τους.Έστελναν όλοι τα παιδιά τους στα διάφορα σχολεία να μάθουν γράμματα και να καλυτερεύσουν το μέλλον της ζωής τους.
Πρό της Επαναστάσεως του 1821 η περιοχή της Αγαλιανής βρισκότανε εντός της περιοχής ευθύνης των Σουλημοχωρίων που δρούσαν οι Ντρέδες πολεμιστές εναντίον των Τούρκων. Εντός της ζώνης αυτής οι Ντρέδες γύριζαν ένοπλοι και παρευρίσκονταν σε πανηγύρια, αθλητικούς αγώνες κλπ του χωριού της, ενώ οι Τουρκαγάδες που μάζευαν τους φόρους ήσαν απαθείς θεατές των τέτοιων φαινομένων. Κάποτε οι Σουλημοχωρίτες Ντρέδες κατέβηκαν στο πανηγύρι της Αγαλιανής του Προφήτη Ηλία και στην Κάτω Ρούγα του χωριού στην αυλή του σπιτιού του Γιώρη Τσατραφύλια που είχε παντοπωλείο, και άρχισαν να κάνουν αθλητικούς αγώνες. Κατά τους αγώνες αυτούς πέταγαν οι Σουλημαίοι και οι Αγαλιαναίοι το λιθάρι και ήλθε η σειρά να πηδήξουν άλμα εις μήκος. Πήδηξαν οι Σουλημαίοι και άλλοι και σε μια στιγμή ο Αγάς της Κάτω Ρούγας κάλεσε το φίλο του το Γιώργο, ένα εύρωστο και κοκκινωπό παιδί της Κάτω Ρούγας το οποίο συνήθιζε να πίνει κρασί με την τσότρα και του είπε "έλα ρε φίλε Τσότρα, να πηδήξεις και συ". Τότε αυτός πήγε στην Αφετηρία και με μιας τρέχει και πηδά, περνάει τον καλλίτερο Σουλημαίο αθλητή κατά μισό μέτρο μήκος. Αμέσως τότε οι Σουλημοχωρίτες διαμαρτυρόμενοι για την ήττα τους έβγαλαν τις μπιστόλες τους και τουφεκοβολούσαν στον αέρα, οπότε το παιδί φοβήθηκε, έτρεξε και μπήκε στην καλύβα του Γερογιωργάκη και γλίτωσε. Παρά ταύτα επενέβη ο Αγάς υπέρ του φίλου του Τσότρα και καθησύχασε τους Σουλημαίους. Από τότε το παιδί αυτό ονομάσθηκε Γεώργιος Τσοτραφίλας και κατ επέκταση Τσατραφίλιας, καθ ομολογία του Γ. Τσατραφίλια του Αριστείδη. Προ της επαναστάσεως των Ελλήνων του 1821, το χωριό της Αγαλιανής βρισκότανε υπό την κατοχή των Τούρκων οι οποίοι διέθεταν ένα Αγά στο άνω χωριό (οικία Γυφτόπουλου) και έναν Αγά στο κάτω χωριό (οικία Πουλαίων), οι οποίοι μάζευαν τους φόρους από τους Έλληνες σκλάβους τους. Κατά τη διάρκεια της επαναστάσεως του 1821 έλαβε μέρος στην επανάσταση κατά των Τούρκων ως καπετάνιος των Αγαλιαναίων ο Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος ή Γύφτος εξ Αγαλιανή ς του δήμου Αυλώνος. Έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες κατά των Τούρκων υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδας και ιδίως στην πολιορκία του Νιόκαστρου των Πατρών, της Τριπόλεως και κατά των Αράβων του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου στις μάχες της Σφακτηρίας και της Δραμπάλας στις οποίες αγωνίσθηκε ανδρείως μαζί με τους άνδρες του.
Εκτός του 1821 οι κάτοικοι της Αγαλιανής έλαβαν μέρος τα χρόνια 1912-1913 και πέθαναν στα οχυρά του Ροΰπελ οι συγχωριανοί μας στρατιώτες Γιαννόπουλος Επαμεινώντας και Αδάμ Αλβενιώτης. Επίσης στη Μικρασιατική εκστρατεία έλαβαν μέρος το 1922 και εφονεΰθησαν οι συγχωριανοί μας Δημ. Γιαννακόπουλος και Δημ. Παναγόπουλος. Στο Αλβανικό μέτωπο του 1940 έλαβαν μέρος συγχωριανοί μας,και φονεύθηκε πολεμώντας κατά των Ιταλών ο Θεόδωρος Μπισκινιώτης. Στην Εθνική αντίσταση των ετών 1942-1945 έλαβαν μέρος και φονεύθηκαν οι συγχωριανοί μας Κώστας Παναγιωτόπουλος και Σωτήρης Λιακόπουλος. Στο κίνημα των Δεκεμβριανών του 1944 έλαβε μέρος και φονεύθηκε ο αστυφύλακας Μενέλαος Σ. Πούλος. Επίσης κατά τον εμφύλιο πόλεμο του 1947-1950 του Βίτσι και του Γράμμου και του εσωτερικού της Ελλάδος, έλαβαν μέρος συγχωριανοί μας και εφονεύθει στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μπουζιού (Ελαίας) Κυπαρισσίας, ο στρατιώτης Δημήτριος Χατζής.
Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ (ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΩΝ. ΜΠΑΛΤΑΣ)
« Verba volant, scripta manent » (τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν) έλεγαν εύστοχα οι Λατίνοι.
Οι γραπτές μαρτυρίες είναι αξιόπιστες, αδιάσειστες αποδείξεις "στερεά" τεκμήρια ενός συμβάντος. Παρόλο που η "προφορική" ιστορία είναι πολύτιμη, ουσιαστική και πολλές φορές αναντικατάστατη όσον αφορά τοπικά ήθη, έθιμα, παραδόσεις, συμβάντα και γεγονότα καθημερινής ζωής και των «ανώνυμων» συνηθισμένων ανθρώπων, ιδίως των μικρών οικισμών με τη μετάδοση, τη "μεταφορά" από στόμα σε στόμα, από γενεά σε γενεά αλλοιώνεται, παραμορφώνεται, "νοθεύεται", παραποιείται.
Μια τέτοια εσφαλμένη άποψη έχει επικρατήσει για την προέλευση της ονομασίας του χωριού μας.
Απ ότι θυμόμαστε, όλοι οι μεγαλύτεροι μας και ο αείμνηστος δάσκαλος μας Κωνσταντίνος Μπούσουλας ισχυρίζονταν ότι το όνομα του χωριού είχε προέλθει από τον Αγά ή τους Αγάδες του χωριού, που είχε ή είχαν ως έδρα το χωριό μας την εποχή της Τουρκοκρατίας. Θα προσπαθήσουμε εδώ, παραθέτοντας όλες τις γνωστές μαρτυρίες, τα ελάχιστα - δυστυχώς -γραπτά στοιχεία και εξετάζοντας κριτικά όλα τα δεδομένα να οδηγηθούμε σε κάποια αληθή (ή έστω "αληθοφανή ") συμπεράσματα για την προέλευση του ονόματος του χωριού μας.
Τα παλαιότερα γραπτά στοιχεία (σωζόμενα και γνωστά - ως σήμερα τουλάχιστον-) είναι τα απογραφικά δελτία της Βενετικής Διοίκησης του έτους 1689 - οι Βενετοί το έτος αυτό υπό τη διοίκηση του προνοητή Κόρνερ, διενήργησαν μερική απογραφή της Πελοποννήσου (περισσότερες λεπτομέρειες στο κεφάλαιο για την πληθυσμιακή εξέλιξη) όπου συναντάται οικισμός με το όνομα Αγαλιανή με 29 κατοίκους.
Διαθέτουμε λοιπόν ένα αδιαμφισβήτητο ντοκουμέντο. Από τη χρονολογία αυτή - τουλάχιστον - το χωριό μας ονομάζεται Αγαλιανή. Από πότε πήρε την ονομασία αυτή, δυστυχώς, δε γνωρίζουμε. Οι Τούρκοι - Οθωμανοί μάλλον - κατακτητές, δεν ήσαν ιδιαίτερα οργανωτικοί και συστηματικοί στη διοίκησή τους. Είχαν διενεργήσει κάποιες - φορολογικές - απογραφές, ιδίως τον δέκατο έκτο αιώνα (1500-1600) . Δυστυχώς αυτά τα αρχεία οι Έλληνες ιστορικοί, ακόμη δεν τα έχουν αξιοποιήσει.
Αν στο μέλλον αποδελτοποιηθούν, μεταφραστούν και γίνουν αντιστοιχήσεις των τοπωνυμίων, θα μάθουμε αν η Αγαλιανή υπήρχε ως οικισμός από την εποχή εκείνη, η υπήρχε οικισμός με διαφορετική ονομασία. Αυτά είναι του μέλλοντος, υποθετικά και πολύ αισιόδοξα. Ως το 1685 η περιοχή μας βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή (εποχή της πρώτης Τουρκοκρατίας). Ήταν η Αγαλιανή - πριν από αυτή τη χρονολογία - έδρα ενός ή δύο Αγάδων; Εδώ υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη ότι ο Αγάς ήταν αδύνατος, λεπτός = λιανός άρα Αγά-λιανός = Αγαλιανή.
Η δεύτερη ότι το δεύτερο συνθετικό της λέξης λιανή στα Τούρκικα σημαίνει το στέκι, το κονάκι, η εξοχική κατοικία του Αγά. Σύμφωνα με το Τούρκο-Ελληνικό λεξικό των Φαρούκ Tuncax -Λεωνίδα Καρατζά του Κέντρου Ανατολικών γλωσσών και πολιτισμού (το πιο έγκριτο και έγκυρο σύμφωνα με τους γλωσσολόγους) η λέξη Hani δεν συναντάται ούτε και ως συνθετικό άλλης λέξης. Η μόνη λέξη που υπάρχει είναι agalik που σημαίνει το αξίωμα του Αγά, το φέουδο, η αρχοντιά. Μάλλον μεταξύ Αγαλιανής και Agalik δε φαίνεται να υπάρχει κάποια σχέση. Ως προς την πρώτη εκδοχή του « αδύνατου » Αγά.
Το χωριό - υποτίθεται - ήταν το κέντρο των γύρω περιοχών και ο Αγάς συγκέντρωνε φόρους από τα εισοδήματάτων (Αγιαννακίου, Μπουζιού, Βλασσάδας, Προδρόμου, Καλονερού, Αγίου Σεραφείμ - όλα αυτά τα μέρη ως το 1920 τουλάχιστον διοικητικά υπάγονταν στην Αγαλιανή -), όμως την εποχή αυτή εκτός της Βλασσάδας και πιθανόν του Αγίου Σεραφείμ - αυτές οι περιοχές ήσαν μάλλον ακατοίκητες.Δεν αναφέρονται καν στην πρώτη Βενετική απογραφή του 1689 - βέβαια δεν αποκλείεται παλαιότερα να ήσαν κατοικημένες - πάντως οι κάμποι Καλονερό, Μπούζι, Αγιαννάκης (ως τη δεκαετία του πενήντα (1950-60) ήσαν όχι και ιδιαίτερα αποδοτικοί και παραγωγικοί στην καλλιέργεια σιτηρών και επιπλέον και ανθυγι εινοί (ελονοσία, κουνούπια, αλογόμυγες κλπ.) και επικίνδυνοι (φόβος πειρατών) - πιθανότατα πρέπει να ήσαν αραιοκατοικημένοι - οπότε ο Αγάς μόνο από την κτηνοτροφική παραγωγή πρέπει να ήλπιζε να συγκεντρώσει εισοδήματα. Σκεπτόμενοι με απλή λογική μάλλον πρέπει να απορρίψουμε τον ισχυρισμό αυτό, της υπόθεσης του Αγά. Κατά της εκδοχής αυτής είναι και το γεγονός ότι, όταν οι διάφορες επιτροπές « Εξελληνισμού » και « καθαρότητας » των τοπωνυμίων από Τούρκικες, Σλάβικες και Αρβανίτικες λέξεις (ολόκληρες ή ρίζες) άλλαξαν τα ονόματα τόσων γειτονικών χωριών (π.χ. Μπουζιού = Ελαία, Κοπάνιτσα = Καρυές, Καραμούσταφα = Αυλών κλπ) η Αγαλιανή έμεινε ως είχε. Θεωρήθηκε λέξη ακραιφνής Ελληνική .Ίσως κάποιος σκεπτικιστής να ισχυριστεί ότι "διέλαθε " -διέφυγε της προσοχής των «καθαρολόγων » -γλωσσολόγων,μάλλον « ασθενές » επιχείρημα.
Μία άλλη εκδοχή είναι ότι προήλθε από το ρήμα αγάλλω = Αγάλλομαι = αγαλίαση = ευφραίνομαι, χαίρω, αισθάνομαι αγαλλίαση, υπερβολική χαρά. Το ουσιαστικό που παράγεται από τα ρήματα αυτά είναι αγαλλίαση - αγαλλιασμός, νοιώθω ψυχική ευφορία από την ομορφιά και την ωραιότητα του τοπίου - Από παραφθορά των λέξεων αυτών προήλθε το όνομα Αγαλιανή. Μάλλον « χρεώνουμε » με υψηλή καλαισθησία και« αισθητικά » κριτήρια τους τότε κατοίκους που αυτές τις δύσκολες εποχές ήσαν ανύπαρκτα.
Απαιτείται υπερβολική φαντασία και γλωσσοπλαστικοί ακροβατισμοί για να ισχυριστεί κάποιος ότι το όνομα Αγαλιανή προέρχεται από το Αγαλλίαση - αγαλλιασμός.
Όλοι οι σοβαροί μελετητές, ιστορικοί και λαογράφοι της περιοχής μας όπως ο Φ. Κομπορόζος στο βιβλίο του « Τοπωνύμια της Μεσσηνίας » , ο Σιδηροκαστρίτης Δημ. Γεωργακάς και πιο πρόσφατα ο Ριπεσιώτης Αθανάσιος Σταθόπουλος υποστηρίζουν ότι η ονομασία προήλθε από τον πρώτο κάτοικο του χωριού.
Βεβαίως γεννάται το ερώτημα, αφού ο πρώτος οικιστής ήταν ο Αγαλιανός ή Αγαλιανής γιατί αυτή η ιστορία δεν μεταδόθηκε προφορικά από γενιά σε γενιά; Γιατί δεν υπάρχει κάποιος απόγονος της οικογένειας αυτής; Πιθανότατα η πρώτη οίκηση να έγινε πολύ παλιά, οι πρώτες οικογένειες να μετώκοισαν ομαδικά, να εξοντώθηκαν βιαίως, να εξέλιπαν χωρίς άρρενες απογόνους και οι νεώτεροι κάτοικοι «βρήκαν» την περιοχή να ονομάζεται Αγαλιανή - και μη γνωρίζοντας την ιστορία έδωσαν την εξήγηση του Αγά.
Πολλές υποθέσεις και αρκετά "αν "θα ισχυρισθεί κάποιος αμφισβητίας.
Ελλείψει γραπτών στοιχείων, είναι ζήτημα ερμηνείας, κριτικής και - ας είμαστε ειλικρινείς - προτίμησης.
Στην εγκυκλοπαίδεια « Πάπυρος -Λαρούς -Μπριτάνικα » συναντάται η λέξη " αγαλιανός "που σημαίνει αργοκίνητος, οκνός, σιγανός. Με το όνομα Αγαλιανός υπάρχουν δύο οικισμοί: 1) Δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Παρακαμπυλίων νομού Αιτωλοακαρνανίας κάτοικοι 67 (απογραφή 2001) (Σχεδόν το ίδιο με μας - υψόμετρο 420μ). 2) Οικισμός του νομού Ρεθύμνης Κρήτης του Δήμου Λάμπης δημοτικού διαμερίσματος Κεραμέ, κάτοικοι 43 (2001).
(Το περίεργο είναι ότι και αυτοί προσπαθώντας να εξηγήσουν την προέλευση του ονόματος του οικισμού τους έχουν προτείνει και τις δύο γνωστές με εμάς εκδοχές: του «αδύνατου Αγά » και του «πρώτου οικιστή ») .
Στην ίδια εγκυκλοπαίδεια το όνομα Αγαλλιανός (με δύο λάμδα) ως επώνυμο συναντάται δύο φορές:
1) Ένας αξιωματούχος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (8ος μ.χ αιώνας) με βαθμό Τουρκμάρχη (αντίστοιχο του στρατάρχη) του Ελλαδικού θέματος (ευρεία Διοικητική περιφέρεια) επαναστάτησε κατά του τότε αυτοκράτορα Λέοντα του Γ του Τσαυρου και μαζί με το στρατηγό Στέφανο πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη.
Όταν όμως ο στόλος των στασιαστών καταστράφηκε, πιθανότατα με το υγρό πυρ, αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα με την πολεμική του εξάρτηση
2) Θεόδωρος Αγαλλιανός, θεολόγος, λόγιος, κληρικός του Οικουμενικού Πατριαρχείου της εποχής των τελευταίων χρόνων πριν από την άλωση της πόλης. Φανατικός ανθενωτικός, έγραψε ιστορικά έργα, ύμνους και αυτοβιογραφία.
Συμπέρασμα. Η τεκμηριωμένη με αδιάσειστα γραπτά στοιχεία προέλευση του ονόματος του χωριού μας θα μείνει το πιθανότερο (εκτός αν υπάρξουν νεώτερα γραπτά στοιχεία) ένα « ιστορικό αίνιγμα » και μια πρόκληση για υποψήφιους « ιστορικούς » !.
Πιο λογική πάντως φαίνεται η εκδοχή της προέλευσης από το όνομα Αγαλιανός ή Αγαλιανή.
Στο βιβλίο των δημοδιδασκάλων Βασ. I. Αρβανίτη - Δημ. Κορμπάκη " Η Τριφυλία και τα παιδιά της " έκδοσης ΑΘΗΝΑΙ 1953, διαβάζουμε: 1) Άγαλιανή
Εάν θα συνεχίσουμε την πορεία μας (σ.από το Σιδηρόκαστρο, Βανάδα) προς τη θάλασσα θα βρούμε μπροστά μας το χωριό Αγαλιανή. Το χωριό είναι χτισμένο επάνω σε λόφο κλιμακωτά. Είναι και αυτό ένα από τα χωριά που εύκολα το βάζουμε στα ορεινά γιατί έχει τόπο που δεν καλλιεργείται εύκολα. Το χωριό πήρε το όνομα αυτό από τους αγάδες που έμεναν εκεί δηλαδή το έλεγαν Αγαδιανή και κατόπιν έγινε Αγαλιανή. Έχει 512 φιλήσυχους και εργατικούς κατοίκους. Είναι δε οι κάτοικοι του τόσο εργατικοί ώστε διατηρούν χωράφια σε αρκετά χιλιόμετρα μακρυά (περιοχή Μπουζιού). Επίσης οι κάτοικοι είναι και αρκετά προοδευτικοί και στον τομέα αυτό δραστηριότητα μεγάλη δείχνει ο κ. Κώστας Αγγελόπουλος.
Η Αγαλιανή προπολεμικά είχε κάποια ακμή καλή και ιδιαίτερα την εποχή που άρχισε να γίνεται η εκμετάλλευση του λιγνητορυχείου της. Ακόμα είχε και αρκετή γεωργική παραγωγή, αρκεί για τούτο να αναφέρουμε το γεγονός ότι η Ελληνική καταγραφή του 1940 σε ένα και μόνο κάτοικο του χωριού, τον κ. Γεώργιο Σωτηρόπουλο του κατέγραψε 18.000 οκάδες βρώμη δικής του παραγωγής. Σήμερα όμως το χωριό υποφέρει οικονομικά και τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχει συγκοινωνία και ότι δεν έχει επαφή με τα άλλα χωριά. Στο χωριό σήμερα (σ. 1953) υπάρχουν για την εξυπηρέτηση των κατοίκων τα μικροκαταστήματα των κ.κ. Καν. Αλβενιώτη, Αντ. Αλβενιώτη, Δημ. Μπούσουλα και Ιωάννη Γιαννακόπουλου. Η Αγαλιανή έχει κοινότητα με πρόεδρο τον κ. Καν. Αλβενιώτη και συμβούλους τους κ.κ Περ. Σουμάνη,Αδ.Παναγόπουλο, Βασ. Παρασκευόπουλο και Κ. Τσατραφύλια.
Από την Αγαλιανή έχουν την καταγωγή τους οι κ.κ. Πολύβιος Μπάλτας γυμναστής, Γρηγόριος Λιακόπουλος γυμναστής, Νικόλαος Πούλος λοχαγός, Ιωάννης Γεωργόπουλος δικηγόρος, Παν. Αποστολόπουλος λοχαγός και Βασ. Αποστολόπουλος υπάλληλος ΑΤΕ.
Σημείωση: η εκδοχή περί του ονόματος - η οποία είχε επικρατήσει στο παρελθόν και έχει γίνει αποδεκτή και αναφέρεται στο βιβλίο του Νικ. Πουλόπουλου - δεν φαίνεται να είναι σωστή, καθόσον το όνομα Αγαλιανή το συναντάμε και παλιότερα, πριν τους αγάδες, την εποχή της Ενετοκρατίας (εκτός και αν υπήρχαν αγάδες στην περιοχή - πράγμα απίθανο - και κατά την πρώτη Τουρκοκρατία περίπου από 1452-1684,86).Κάποιοι " υπερηφανεύονται " ότι το ονομά της η Αγαλιανή το πήρε από κάποιο ναύαρχο του Βυζαντίου, ονόματι Αγαλιανό, που ναυάγησε στα ανοιχτά της περιοχής και κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι το ονομά του προέρχεται από τον πειρατή Αγαλιανό. Επώνυμο Αγαλιανός υπάρχει στη Ζάκυνθο.
Υπάρχει και κάποιος σχετικός μύθος για το ότι το χωριό καταστράφηκε από πειρατές και για τον τρόπο με τον οποίο οι πειρατές, αιχμαλωτί -ζοντας κάποιους κατοίκους του χωριού που είχαν κατέβει στη θάλασσα να βρούνε πράγματα που είχε ξεβράσει, το "πάτησαν" και το κατέστρεψαν. (Περισσότερα για την ονομασία του χωριού μας γράφει ο Δημ. Κων. Μπάλτας σε άλλο κεφάλαιο του βιβλίου).
Στο σημείο αυτό θεωρώ σκόπιμο να γράψω τι αναφέρουν οι δύο εκείνοι φιλότιμοι και φιλοπρόοδοι Δημοδιδάσκαλοι για το διπλανό χωριό μας τον Πρόδρομο ή Καϋμένη Γυναίκα.
« Σε απόσταση μισής ώρας από την Αγαλιανή πάνω στη ράχη κτισμένη είναι το μικρό χωριό Καϋμένη Γυναίκα. Το χωριό είναι αρκετά φτωχό και θα μείνη τέτοιο γιατί και εκτάσεις γόνιμες δεν έχει αλλά ούτε και νερό έχει. Οι χωρικοί πηγαίνουν σε αρκετή απόσταση και παίρνουν νερό από πηγάδι το οποίο πολλές φορές το καλοκαίρι σταματάει και αναγκάζονται να φέρνουν από το ποτάμι.
Το χωριό πήρε το όνομα αυτό από κάποιο γεγονός που έγινε στα πολύ παλιά. Λένε ότι την ημέρα της γιορτής της Παναγίας 2 Ιουλίου μια γυναίκα περιφρόνησε τη γιορτή και πήγε για θερισμό, αλλά εκεί στο χωράφι πήρε φωτιά και κάϋκε. Το μέρος αυτό από τότε το λένε Καϋμένη Γυναίκα και από το μέρος πήρε και το χωριό το όνομα αυτό. Το χωριό δεν έχει συγκοινωνία. Έχει 160 κατοίκους (σ. 1953) φιλήσυχους και αρκετά εργατικούς, ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το χωριό έχει κοινότητα που τη διοικεί από πάρα πολλά χρόνια ο κ. Αθανάσιος Κόρδας. Έχει δε συμβούλους τους κ.κ. Αθαν. Γιαννόπουλο, Γεωρ. Ασημακόπουλο, Ασ. Ανδριόπουλο και Αθ. Αλεβιζόπουλο.
Από το χωριό έχουν την καταγωγή τους οι κ.κ. Αλέκος Γιαννόπουλος επιθεωρητής σωματικής αγωγής και Οδυσσέας Γιαννόπουλος δημοδιδάσκαλος. » .
Το όνομα της Αγαλιανής
Μέχρι πρότινος ήμουν και εγώ οπαδός της θεωρίας ότι το όνομα του χωρίου μας προέρχεται από τον Αγά λιανό ή τους Αγάδες που είχαν έδρα τους το χωριό μας.
Πρόσφατα (Χριστούγεννα 2007) κάποιος φίλος μου χάρισε το δίτομο βιβλίο ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΤΟΠΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙ των εκδόσεων ΜΙΛΗΤΟΣ.
Στη σελίδα 126 του ενός τόμου ο εκδότης αναφέρει ότι κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους δηλαδή το 1200-1300 μ.χ. η κτηνοτροφία (στην περιοχή της Μεσσηνίας) υποχώρησε και άρχισε η εντατικοποίηση της καλλιέργειας της ελιάς και του αμπελιού.
Την εποχή εκείνη δημιουργήθηκαν μεγάλες περιουσίες και εμφανίσθηκε μια τάση αυτονόμησης των μεγάλων γαιοκτημόνων κλπ. απέναντι στην κεντρική εξουσία.
Μεγάλοι γαιοκτήμονες εκείνης της εποχής άφησαν το όνομά τους στα τοπωνύμια της περιοχής όπως: Γαργαλιάνοι, Αγαλλιανού, Λαγγουβάρδου, Κούντουρα, Ρωμανού, Χανδρινού κλπ.
Μήπως το όνομα του χωριού μας τελικά είναι πολύ παλαιότερο από τότε που παρουσιάζεται πρώτη φορά σε επίσημη απογραφή, δηλαδή το 1689 και η Αγαλιανή είναι η περιοχή ιδιοκτησίας του Αγαλλιανού; Πολύ πιθανό.
Το πέρασμα του Ιμπραήμ από την Αγαλιανή
Ο Παναγιώτης Κωνσταντινίδης - "Τριφύλιος" στο βιβλίο του "το Σιδερόκαστρο στην Ιστορία" γράφει (όπως το δανείζεται από την Τριφ. Εστία τευχ. 15 άρθρο του ιστοριοδίφη συνεργάτου
της Αθανασιάδη) .....στις 27 Οκτωβρίου 1826 ... οι ορδές του Ιμπραήμ περνώντας από το Σιδερόκαστρο και τα γειτονικά χωριά αιχμαλώτισαν κι άρπαξαν παιδιά νήπια .... Από την Αγαλιανή, την Αναστασία Κακαλετριώτη δεκατριώ χρονών, το Γιώργη της Καλονερίτισσας, δέκα χρονών. Τον Παν. Μπαζιώτη δεκαπέντε χρονών, την Κοντύλω Ρούση Έξη χρονών και την
Αναστασούλα του ιδίου. Ακόμη τον Παναγιώτη Κακαλετριώτη τεσσάρω χρονών, τη Δημητροΰλα Στάθη Νάνου, δεκατριώ χρονών. Τη Μαρία του ιδίου εφτά χρονών, τη Χρυσαυγή Παναγιώτου σαράντα χρονών, το Γιώργη Παπαγεωργίου τεσσάρω χρονών και την Πανώρια Καρβουνιώτη τριάντα χρονών. Πιθανόν τα παιδιά, επειδή δεν θα μπορούσαν να τα πάρουν τ'άφησαν με τις δυό μεγάλες, οι οποίες ασφαλώς θα ήταν άρρωστες ή πιασμένες. Δηλαδή πιάστηκαν από το Σιδερόκαστρο δυό μωρά και από την Αγαλιανή εννιά και δυό μεγάλες, το όλο έντεκα.
Εδώ δεν αναφέρεται η αιχμαλωσία του Αναστάση Καλογερόπουλου και του πατέρα του Ηρακλή, ο οποίος ήταν και πατέρας του γενάρχη των Μπισχινιωταίων Γιώργου Μπισχινιώτη, που αναφέρει ο Γιάννης Αδαμόπουλος στο Γενεαλογικό Δένδρο των κατοίκων της Αγαλιανής.
Οι παραπάνω πληροφορίες αντλούνται από το ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΑΓΑΛΙΑΝΗΣ.
Για επικοινωνία με την ιστοσελίδα μας: κος Γεώργιος Χάλαρης, τηλ. 6944347609,
Ηλεκτρονική διεύθυνση: agaliani.trifilias@gmail.com
Επιστροφή στη σελίδα "ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ"