ΘΡΥΛΟΙ και ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΟΥ 82
ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΧΑΜΕΡΗ
Γράφει ο Κώστας Παπαγεωργίου
Από τότε που κατάλαβα τον εαυτό μου, τόσο στο χωριό μου, όσο και στην ευρύτερη περιοχή, το τραγούδι - Στης Αρκαδίας τον πλάτανο... το όμορφο αυτό λεβέντικο τσάμικο τραγούδι ακουγόταν από τα γραμμόφωνα, εκείνα με το μεγάλο χωνί και αγαλλίαζε η ψυχή μας, ανέβαινε το ηθικό, η ελληνική λεβεντιά και ο κόσμος αισθανόταν ευφορία. Αργότερα που έφυγα από τα μέρη μας και πρωτοπήγα στην Αθήνα κ.λ.π. διαπίστωσα ότι το τραγούδι αυτό ακούγονταν, τραγουδιόταν, σε όλη την Ελλάδα, από τους κρατικούς και περιφερειακούς Ρ/Φ σταθμούς και μεταγενέστερα από την τηλεόραση. Αφορμή να ασχοληθώ και να ερευνήσω σε όσο βάθος μπόρεσα τη σχέση του τραγουδιού με την Ελένη του Χαμέρη, ήταν η εκπομπή του Δημοτικού Ρ/Φ Λάρισας, για την παράδοση, που επιμελείται και παρουσιάζει με αξιοζήλευτο τρόπο ο αγαπητός μου Γιώργος Παπαγεωργίου. Την ημέρα εκείνη στο στούντιο ήταν και ο καθηγητής Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Γεώργιος Αντωνακόπουλος και μεταδόθηκε το τραγούδι αυτό. Μου εζητήθη δε να παρέμβω και να ενημερώσω τους ακροατές, γιατί, πότε, πώς κ.λ.π. εγράφη το τραγούδι και ποία είναι η αναφερόμενη Ελένη. Δεν το κρύβω, την πρόκληση την πήρα με μεγάλη χαρά, διότι στα παιδικά μου χρόνια (Δημοτικό Σχολείο) έζησα στη γειτονιά που είναι το κάστρο της Αρκαδιάς, ο πλάτανος, το σπίτι του Χαμέρη. Έδωσα τότε μία απάντηση και στη συνέχεια άρχισα να ερευνώ και να συγκεντρώνω στοιχεία, από Κυπαρισσία, Αθήνα, Καλαμάτα, από γνωστούς κ.λ.π. και από δύο τόμους Μεσσηνιακά 1968-1970 που μου δάνεισε ο καθηγητής κ. Αντωνακόπουλος, καθώς και απόσπασμα από τα παραδοσιακά ακούσματα που μου έστειλε ο δημοσιογράφος κ. Τσιώνης του περιοδικού Flash της Μεσσηνίας. Από όλα αυτά έβγαλα αβίαστα το συμπέρασμα ότι το λεβέντικο αυτό τσάμικο τραγούδι έχει σχέση (και μόνο) με την Ελένη του Χαμέρη. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η Κυπαρισσία, η όμορφη αυτή πόλη (νύφη του Ιονίου), πρωτεύουσα της επαρχίας Τριφυλίας, τα παλιά χρόνια λεγόταν Αρκαδιά, η επαρχία, επαρχία Αρκαδιάς και οι κάτοικοι της Αρκαδιανοί.
Από την πλατεία της επάνω πόλεως, δρόμος οδηγεί στο κάστρο και καταλήγει στον ιστορικό πλάτανο, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται το τραγούδι. Ο δρόμος αυτός φέρει την ονομασία ΟΔΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΧΑΜΕΡΗ.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, το 18° αιώνα, εγκαταστάθηκε στην Κυπαρισσία (Αρκαδιά) ο γιατρός ΧΑΜΕΡΗΣ, από την Πάργα της Ηπείρου, αφού είχε σπουδάσει ιατρική στην Ιταλία, παντρεύτηκε τη Μαριγώ Καστρινού, κόρη του αρκαδινού τούρκου Μπέικου Καστρινόπουλου, η οποία είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό. Κόρη του ζευγαριού αυτού είναι η πανέμορφη Ελένη, η οποία με τα κάλλη και την ομορφιά της είχε ξετρελάνει έλληνες και τούρκους. Πιο πολύ όμως είχε βαλαντώσει τον Αγά της Αρκαδιάς, που λαχταρούσε να την κάνει γυναίκα του. Η Ελένη ήταν αρραβωνιασμένη με ένα παλικάρι τον Αυγερινό Χούντρα. Ο Αγάς επέμεινε να την κάνει γυναίκα του και της έταζε λαγούς και πετραχήλια, αρκεί να έλεγε το ναι. Η Ελένη όμως, κόρη του Χαμέρη (Χαμεροπούλα) προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τον αποφύγει. Έτσι πρόβαλε το δυνατό επιχείρημα ότι δεν μπορούμε να παντρευτούμε διότι εσύ είσαι τούρκος και εγώ ρωμιά. Ο Αγάς όμως που ήταν τυφλωμένος και βαλαντωμένος από την όμορφη Ελένη, κατάφερε και εξασφάλισε έγκριση από το Σουλτάνο, πήρε δηλαδή φιρμάνι που έλεγε ότι μπορεί να παίρνει ο τούρκος ρωμιά και ο ρωμιός τουρκάλα. Τότε ο τελάλης της Αρκαδιάς βγήκε στους δρόμους και ενημερωσε γι αυτο τους κάτοικους - ακούτε, ακούτε, ήρθε φιρμάνι που επιτρέπει....κ.λ.π.-.
Παρά ταύτα η Ελένη είχε αντιρρήσεις και τότε ο Αγάς την πήρε στο Σαράι, παρά τη θέλησή της, πιστεύοντας ότι με το χρόνο θα την μεταπείσει, επειδή όμως δεν κατάφερε να της αλλάξει γνώμη, τη βασάνισε, τη σκότωσε και έριξε το πτώμα της έξω από το Σαράι. Τις επόμενες ημέρες συνελήφθη και θανατώθηκε ο Αυγερινός Χούντρας. Αμφότεροι έχουν ταφεί, ο ένας δίπλα στον άλλο, στο κοιμητήριο της επάνω πόλεως Κυπαρισσίας, Άγιος Δημήτριος. Προς τιμή και στη μνήμη της Ελένης του Χαμέρη, έγιναν τα παρακάτω
*Η οδός (όπως προαναφέραμε) που οδηγεί στο κάστρο της Κυπαρισσίας, από την πλατεία της επάνω πόλεως και καταλήγει στον ιστορικό πλάτανο, κοντά στο σπίτι του Χαμέρη, περνώντας μπροστά από τη βρύση με το όνομα -ΠΑΖΑΡΟΒΡΥΣΗ - ονομάζεται - ΟΔΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΧΑΜΕΡΗ-
* Ο ποιητής και η λαϊκή μούσα, έβαλαν στο στόμα όλων των Ελλήνων το όμορφο τσάμικο, λεβέντικο τραγούδι - Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο...-. Στο τέλος παραθέτουμε τα λόγια , εκτιμώντας ότι είναι κοντά στο γνήσιο, αυθεντικό.
* Στα κείμενα που μελέτησα, στις πληροφορίες που πήρα κυρίως από τον αγαπητό δάσκαλο - λαογράφο Στάθη Κακούτη προκύπτει ότι εκτός από την Ελένη Χαμέρη (Χαμεροπούλα) στα χρόνια εκείνα στην Αρκαδιά ζούσε άλλη όμορφη γυναίκα ονόματι Ελένη, δεν είναι γνωστά άλλα στοιχεία επώνυμο κ.λ.π., η οποία κατά την παράδοση είχε σκοτώσει τον άνδρα της και τον είχε θάψει στην αυλή ή στο κατώϊτου σπιτιού της. Η γυναίκα αυτή δεν άντεξε να κρατά το μυστικό της, το είπε στη γειτόνισσα και έγινε γνωστό, απεδείχθη το έγκλημα, τη δίκασαν και την κρέμασαν στον πλάτα¬νο της Αρκαδιάς.
* Ανεξάρτητα από τα παραπάνω εκτιμώ ότι το τραγούδι αυτό γράφτηκε για την Ελένη Χαμέρη και μετά παραφράστηκε και ο καθένας το τραγουδάει όπως θέ¬λει. Αυτό επαναλαμβάνω είναι προσωπική εκτίμηση και δεν στηρίζεται σε μαρτυρίες. Παρακαλώ όμως όποιον έχει άλλα στοιχεία που φωτίζουν το θέμα ας τα καταθέσει. Εγώ δεν είμαι ειδικός αλλά ασχολήθηκα με το θέμα από αγάπη προς την Κυπαρισσία και μόνο.
* Παρακάτω παραθέτω τα τραγούδια όπως τα διάβασα και όπως τα διόρθωσε ο δάσκαλος - λαογράφος Στάθης Κακούτης, καθώς και το ποίημα που πρέπει να γράφτηκε για την άλλη Ελένη.
Οι αναγνώστες ας βγάλουν τα συμπεράσματα τους. Τραγούδι I (Ελένη Χαμέρη)
* Στο κάστρο βγαίνει ο Αυγερινός και στο παζάρι η πούλια .
* Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο βγαίνει ο Κατής και κρένει.
* Και κρένει τους ανύπαντρους, όπου αγαπάει να παίρνει.
* Να παίρνει ο Τούρκος την Ρωμιά, Ρωμιός την Τουρκοπούλα.
* Όποιος φιλήσει την Ρωμιά, φιλεί το Καριοφίλι.
* Κι όποιος φιλήσει Τούρκισα φιλεί το κεραμίδι.
Τραγούδι 2 (Ελένη Χαμέρη)
* Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο πολλοί" ναι μαζεμένοι.
* Ο Δήμαρχος κι' ανακριτής και κρέναν την Ελένη.
* Αμάν αμάν Ελένη - Τι τον έκανες μωρ' Ελένη.
* Αμάν αμάν Ελένη τον πρώτο σου τον άντρα.
* Ορέ στρατιώτες τον επήρανε, στρατιώτες τον επήρανε μωρ' Ελένη.
* Αμάν αμάν Ελένη, δεν ξέρω πού τον πήγαν.
* (Αμάν αμάν Ελένη στην φυλακή τον πάνε).
Ποίημα
Ντελάλη γίνηκε στη γειτονιά. Στο μαχαλά στη ρούγα. Και τόμαθε ο κόσμος ο πολύς. Κι ολάκερος ο τόπος θυμώσανε οι άνθρωποι. Ντροπιάστηκαν τα ήθη. Ο νόμος εξοργίστηκε. Και δίκασε σε θάνατο, την όμορφη Ελένη. Και κρέμασαν το μπόι της Στον πλάτανο της Αρκαδιάς. ΠΗΓΕΣ
* Παράδοση, προφορικές και από τηλεφώνου πληροφορίες.
* Δάσκαλος - Λαογράφος Στάθης Κακούτης.
* ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1968 Ι.Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ. ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ (ΔΙΠΛΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ), σελίδα 211
* ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1969-1970. Μ. ΦΕΡΕΤΟΥ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΧΑΜΕΡΗ-, σελίδες 123-124.
* ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Κ.Γ. ΜΠΑΛΑΦΟΥΤΗ σελίδες 214 μέχρι 218.
Ο Κώστας Παπαγεωργίου είναι Συνταγματάρχης ε.α. - πτυχιούχος ΑΒΣΘ - Πρόεδρος Δ.Σ. Συνδέσμου Πελοποννησίων Νομού Λάρισας "Ο ΜΟΡΙΑΣ'
Γράφει ο Ιωάν. Δημ. Γιαννακόπουλος
Γράφει ο Κώστας Παπαγεωργίου
Από τότε που κατάλαβα τον εαυτό μου, τόσο στο χωριό μου, όσο και στην ευρύτερη περιοχή, το τραγούδι - Στης Αρκαδίας τον πλάτανο... το όμορφο αυτό λεβέντικο τσάμικο τραγούδι ακουγόταν από τα γραμμόφωνα, εκείνα με το μεγάλο χωνί και αγαλλίαζε η ψυχή μας, ανέβαινε το ηθικό, η ελληνική λεβεντιά και ο κόσμος αισθανόταν ευφορία. Αργότερα που έφυγα από τα μέρη μας και πρωτοπήγα στην Αθήνα κ.λ.π. διαπίστωσα ότι το τραγούδι αυτό ακούγονταν, τραγουδιόταν, σε όλη την Ελλάδα, από τους κρατικούς και περιφερειακούς Ρ/Φ σταθμούς και μεταγενέστερα από την τηλεόραση. Αφορμή να ασχοληθώ και να ερευνήσω σε όσο βάθος μπόρεσα τη σχέση του τραγουδιού με την Ελένη του Χαμέρη, ήταν η εκπομπή του Δημοτικού Ρ/Φ Λάρισας, για την παράδοση, που επιμελείται και παρουσιάζει με αξιοζήλευτο τρόπο ο αγαπητός μου Γιώργος Παπαγεωργίου. Την ημέρα εκείνη στο στούντιο ήταν και ο καθηγητής Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Γεώργιος Αντωνακόπουλος και μεταδόθηκε το τραγούδι αυτό. Μου εζητήθη δε να παρέμβω και να ενημερώσω τους ακροατές, γιατί, πότε, πώς κ.λ.π. εγράφη το τραγούδι και ποία είναι η αναφερόμενη Ελένη. Δεν το κρύβω, την πρόκληση την πήρα με μεγάλη χαρά, διότι στα παιδικά μου χρόνια (Δημοτικό Σχολείο) έζησα στη γειτονιά που είναι το κάστρο της Αρκαδιάς, ο πλάτανος, το σπίτι του Χαμέρη. Έδωσα τότε μία απάντηση και στη συνέχεια άρχισα να ερευνώ και να συγκεντρώνω στοιχεία, από Κυπαρισσία, Αθήνα, Καλαμάτα, από γνωστούς κ.λ.π. και από δύο τόμους Μεσσηνιακά 1968-1970 που μου δάνεισε ο καθηγητής κ. Αντωνακόπουλος, καθώς και απόσπασμα από τα παραδοσιακά ακούσματα που μου έστειλε ο δημοσιογράφος κ. Τσιώνης του περιοδικού Flash της Μεσσηνίας. Από όλα αυτά έβγαλα αβίαστα το συμπέρασμα ότι το λεβέντικο αυτό τσάμικο τραγούδι έχει σχέση (και μόνο) με την Ελένη του Χαμέρη. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η Κυπαρισσία, η όμορφη αυτή πόλη (νύφη του Ιονίου), πρωτεύουσα της επαρχίας Τριφυλίας, τα παλιά χρόνια λεγόταν Αρκαδιά, η επαρχία, επαρχία Αρκαδιάς και οι κάτοικοι της Αρκαδιανοί.
Από την πλατεία της επάνω πόλεως, δρόμος οδηγεί στο κάστρο και καταλήγει στον ιστορικό πλάτανο, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται το τραγούδι. Ο δρόμος αυτός φέρει την ονομασία ΟΔΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΧΑΜΕΡΗ.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, το 18° αιώνα, εγκαταστάθηκε στην Κυπαρισσία (Αρκαδιά) ο γιατρός ΧΑΜΕΡΗΣ, από την Πάργα της Ηπείρου, αφού είχε σπουδάσει ιατρική στην Ιταλία, παντρεύτηκε τη Μαριγώ Καστρινού, κόρη του αρκαδινού τούρκου Μπέικου Καστρινόπουλου, η οποία είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό. Κόρη του ζευγαριού αυτού είναι η πανέμορφη Ελένη, η οποία με τα κάλλη και την ομορφιά της είχε ξετρελάνει έλληνες και τούρκους. Πιο πολύ όμως είχε βαλαντώσει τον Αγά της Αρκαδιάς, που λαχταρούσε να την κάνει γυναίκα του. Η Ελένη ήταν αρραβωνιασμένη με ένα παλικάρι τον Αυγερινό Χούντρα. Ο Αγάς επέμεινε να την κάνει γυναίκα του και της έταζε λαγούς και πετραχήλια, αρκεί να έλεγε το ναι. Η Ελένη όμως, κόρη του Χαμέρη (Χαμεροπούλα) προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τον αποφύγει. Έτσι πρόβαλε το δυνατό επιχείρημα ότι δεν μπορούμε να παντρευτούμε διότι εσύ είσαι τούρκος και εγώ ρωμιά. Ο Αγάς όμως που ήταν τυφλωμένος και βαλαντωμένος από την όμορφη Ελένη, κατάφερε και εξασφάλισε έγκριση από το Σουλτάνο, πήρε δηλαδή φιρμάνι που έλεγε ότι μπορεί να παίρνει ο τούρκος ρωμιά και ο ρωμιός τουρκάλα. Τότε ο τελάλης της Αρκαδιάς βγήκε στους δρόμους και ενημερωσε γι αυτο τους κάτοικους - ακούτε, ακούτε, ήρθε φιρμάνι που επιτρέπει....κ.λ.π.-.
Παρά ταύτα η Ελένη είχε αντιρρήσεις και τότε ο Αγάς την πήρε στο Σαράι, παρά τη θέλησή της, πιστεύοντας ότι με το χρόνο θα την μεταπείσει, επειδή όμως δεν κατάφερε να της αλλάξει γνώμη, τη βασάνισε, τη σκότωσε και έριξε το πτώμα της έξω από το Σαράι. Τις επόμενες ημέρες συνελήφθη και θανατώθηκε ο Αυγερινός Χούντρας. Αμφότεροι έχουν ταφεί, ο ένας δίπλα στον άλλο, στο κοιμητήριο της επάνω πόλεως Κυπαρισσίας, Άγιος Δημήτριος. Προς τιμή και στη μνήμη της Ελένης του Χαμέρη, έγιναν τα παρακάτω
*Η οδός (όπως προαναφέραμε) που οδηγεί στο κάστρο της Κυπαρισσίας, από την πλατεία της επάνω πόλεως και καταλήγει στον ιστορικό πλάτανο, κοντά στο σπίτι του Χαμέρη, περνώντας μπροστά από τη βρύση με το όνομα -ΠΑΖΑΡΟΒΡΥΣΗ - ονομάζεται - ΟΔΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΧΑΜΕΡΗ-
* Ο ποιητής και η λαϊκή μούσα, έβαλαν στο στόμα όλων των Ελλήνων το όμορφο τσάμικο, λεβέντικο τραγούδι - Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο...-. Στο τέλος παραθέτουμε τα λόγια , εκτιμώντας ότι είναι κοντά στο γνήσιο, αυθεντικό.
* Στα κείμενα που μελέτησα, στις πληροφορίες που πήρα κυρίως από τον αγαπητό δάσκαλο - λαογράφο Στάθη Κακούτη προκύπτει ότι εκτός από την Ελένη Χαμέρη (Χαμεροπούλα) στα χρόνια εκείνα στην Αρκαδιά ζούσε άλλη όμορφη γυναίκα ονόματι Ελένη, δεν είναι γνωστά άλλα στοιχεία επώνυμο κ.λ.π., η οποία κατά την παράδοση είχε σκοτώσει τον άνδρα της και τον είχε θάψει στην αυλή ή στο κατώϊτου σπιτιού της. Η γυναίκα αυτή δεν άντεξε να κρατά το μυστικό της, το είπε στη γειτόνισσα και έγινε γνωστό, απεδείχθη το έγκλημα, τη δίκασαν και την κρέμασαν στον πλάτα¬νο της Αρκαδιάς.
* Ανεξάρτητα από τα παραπάνω εκτιμώ ότι το τραγούδι αυτό γράφτηκε για την Ελένη Χαμέρη και μετά παραφράστηκε και ο καθένας το τραγουδάει όπως θέ¬λει. Αυτό επαναλαμβάνω είναι προσωπική εκτίμηση και δεν στηρίζεται σε μαρτυρίες. Παρακαλώ όμως όποιον έχει άλλα στοιχεία που φωτίζουν το θέμα ας τα καταθέσει. Εγώ δεν είμαι ειδικός αλλά ασχολήθηκα με το θέμα από αγάπη προς την Κυπαρισσία και μόνο.
* Παρακάτω παραθέτω τα τραγούδια όπως τα διάβασα και όπως τα διόρθωσε ο δάσκαλος - λαογράφος Στάθης Κακούτης, καθώς και το ποίημα που πρέπει να γράφτηκε για την άλλη Ελένη.
Οι αναγνώστες ας βγάλουν τα συμπεράσματα τους. Τραγούδι I (Ελένη Χαμέρη)
* Στο κάστρο βγαίνει ο Αυγερινός και στο παζάρι η πούλια .
* Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο βγαίνει ο Κατής και κρένει.
* Και κρένει τους ανύπαντρους, όπου αγαπάει να παίρνει.
* Να παίρνει ο Τούρκος την Ρωμιά, Ρωμιός την Τουρκοπούλα.
* Όποιος φιλήσει την Ρωμιά, φιλεί το Καριοφίλι.
* Κι όποιος φιλήσει Τούρκισα φιλεί το κεραμίδι.
Τραγούδι 2 (Ελένη Χαμέρη)
* Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο πολλοί" ναι μαζεμένοι.
* Ο Δήμαρχος κι' ανακριτής και κρέναν την Ελένη.
* Αμάν αμάν Ελένη - Τι τον έκανες μωρ' Ελένη.
* Αμάν αμάν Ελένη τον πρώτο σου τον άντρα.
* Ορέ στρατιώτες τον επήρανε, στρατιώτες τον επήρανε μωρ' Ελένη.
* Αμάν αμάν Ελένη, δεν ξέρω πού τον πήγαν.
* (Αμάν αμάν Ελένη στην φυλακή τον πάνε).
Ποίημα
Ντελάλη γίνηκε στη γειτονιά. Στο μαχαλά στη ρούγα. Και τόμαθε ο κόσμος ο πολύς. Κι ολάκερος ο τόπος θυμώσανε οι άνθρωποι. Ντροπιάστηκαν τα ήθη. Ο νόμος εξοργίστηκε. Και δίκασε σε θάνατο, την όμορφη Ελένη. Και κρέμασαν το μπόι της Στον πλάτανο της Αρκαδιάς. ΠΗΓΕΣ
* Παράδοση, προφορικές και από τηλεφώνου πληροφορίες.
* Δάσκαλος - Λαογράφος Στάθης Κακούτης.
* ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1968 Ι.Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ. ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ (ΔΙΠΛΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ), σελίδα 211
* ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1969-1970. Μ. ΦΕΡΕΤΟΥ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΧΑΜΕΡΗ-, σελίδες 123-124.
* ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Κ.Γ. ΜΠΑΛΑΦΟΥΤΗ σελίδες 214 μέχρι 218.
Ο Κώστας Παπαγεωργίου είναι Συνταγματάρχης ε.α. - πτυχιούχος ΑΒΣΘ - Πρόεδρος Δ.Σ. Συνδέσμου Πελοποννησίων Νομού Λάρισας "Ο ΜΟΡΙΑΣ'
Γράφει ο Ιωάν. Δημ. Γιαννακόπουλος
ΙΣΤΟΡΙΑ I.
Ανεβαίνοντας προς το νεκροταφείο του χωριού μας , στο μέσον σχεδόν της ανηφόρας αν κοιτάξεις δεξιά σου υπάρχει ένα αλώνι και στην άκρη του δύο ισοϋψή όμορφα κυπαρίσσια , κοιτάζοντάς τα μια μέρα, ήρθε στο μυαλό μου μια ιστορία που μου έλεγε ο παππούς μου όταν ήμουν μικρός ;
Το χωριό μας τα πολύ παλιά χρόνια δεν ήταν συγκεντρωμένο όπως είναι τώρα αλλά αποτελείτο από πολλούς οικισμούς ( σχετικά αναφέρεται στο βιβλίο της Αγαλιανής σελ. 19 εδ 3). Μεταξύ των οικισμών αυτών ήταν και ο οικισμός της Ξιφάρας στη δυτική , βορειοδυτική πλευρά του υψώματος του Αγίου Παντελεήμονα και ο οικισμός του Αϊ Γιάννη στην περιοχή του Δίγαρη.
Ένα αρχοντόπουλο από την Ξιφάρα αγάπησε μια κοπέλα από τον Αϊ Γιάννη, η μάνα του όμως δεν την ήθελε, ο νέος επέμενε και τελικά έγινε ο γάμος.
Οι συγγενείς της νύφης την είχαν ορμηνέψει όταν θα πάει στο σπίτι του γαμπρού , την ημέρα του γάμου να μη φάγει και πιεί τίποτα.
Η πεθερά στο σπίτι είχε τηγανίσει ένα δηλητηριώδες φίδι και είχε δώσει εντολή να μην υπάρχει νερό καθόλου στο σπίτι.
Όταν έφθασαν οι νεόνυμφοι στο σπίτι του γαμπρού, βγήκε η πεθερά με το μεζέ ( φίδι) που είπε ότι είναι χέλι, να τον προσφέρει στη νύφη όπως ήταν συνήθεια παλιά.
Πεθερά: Πάρε νύφη μεζέ.
Νύφη : Από τη μάννα μου έρχομαι πιωμένη, φαγωμένη.
Πεθερά: Νύφη μου δε μας μπεγιεντάς (προτιμάς, καταδέχεσαι) , νύφη μου δε μας θέλεις.
Τότε αναγκάστηκε η νύφη να πάρει το μεζέ, μόλις τον έφαγε ζήτησε νερό , νερό όμως δεν υπήρχε στο σπίτι ούτε και στη γειτονιά.
Τρέχει ο γαμπρός στις Λάκοντες να φέρει νερό, όταν όμως γύρισε η νύφη είχε πεθάνει.
Βγάζει ο γαμπρός τη μπιστόλα του και αυτοκτονεί.
Τους έθαψαν δίπλα - δίπλα.
Στους τάφους τους φύτρωσαν δύο κυπαρίσσια , όταν φύσαγε οι κορυφές τους έσμιγαν σαν να γλυκοφιλιόνταν .
Η κακιά πεθερά από τη λύσσα και το κακό της, παίρνει ένα εργαλείο και πάει και κόβει και τα δύο κυπαρίσσια με τη φράση " και στον απάνου κόσμο αγαπημένοι αλλά και στον κάτου;
Λέτε τα κυπαρίσσια που βλέπουμε να έχουν σχέση με τα κυπαρίσσια της ιστορίας μας;
Ποιος ξέρει; η αγάπη κάνει θαύματα .
Ας τα ονομάσουμε λοιπόν : " κυπαρίσσια της αγάπης " αφού δεν ξέρουμε τα ονόματα της νύφης και του γαμπρού.
ΙΣΤΟΡΙΑ II
Το χωριό Ξιφάρα, με κάποια οικονομική άνθηση, ήταν ορατό από τη θάλασσα και πρόκληση για τους πειρατές, οι οποίοι όμως δεν μπορούσαν να το κουρσέψουν επειδή μεταξύ του χωριού και της θάλασσας παρεμβαλλόταν ένα μεγάλο και αδιαπέραστο δάσος και δε γνώριζαν τα μονοπάτια .
Μια μέρα που οι πειρατές είχαν κρυφτεί πίσω από το Βουνάκι και δεν ήσαν ορατοί από το χωριό, κατέβηκαν κάποιοι χωρικοί ( δυό-τρεις) στη θάλασσα να μαζέψουν πράγματα που είχε εκβράσει.
Εκεί τους έπιασαν οι πειρατές και με απειλές , εκβιασμούς αλλά και υποσχέσεις συμφώνησαν να οδηγήσουν οι χωρικοί τους πειρατές στο χωριό ανήμερα το Πάσχα που πλησίαζε , ώστε να πιάσουν όσο το δυνατό περισσότερους αιχμαλώτους να τους πουλήσουν στα σκλαβοπάζαρα.
Ο ένας από τους χωρικούς το μετάνιωσε αλλά φοβόταν να το μαρτυρήσει , άρχισε όμως τό πρωί του Πάσχα να περνάει στις γειτονιές τραγουδώπας ένα τραγούδι, δικής του επινόησης, με υπονοούμενα.
Όσοι από τους χωρικούς (Ξιφαριώτες ) κατάλαβαν το νόημα του τραγουδιού έφυγαν από το χωριό, οι υπόλοιποι το μεσημέρι ανήμερα το Πάσχα πιάστηκαν αιχμάλωτοι ή σκοτώθηκαν από τους πειρατές οι οποίοι κατέστρεψαν το χωριό.
(Την ιστορία αυτή μου την είχαν διηγηθεί, ο παππούς μου και ο Περικλής Σουμάνης).
ΙΣΤΟΡΙΑ III
Στον Αϊ Γιάννη, το χωριό της νύφης της πρώτης ιστορίας μας, λέει η παράδοση ότι υπήρχε ένας ασημένιος αργαλειός σε κάποιο πλουσιόσπιτο.
Ο αργαλειός αυτός δεν έχει βρεθεί και πολλοί στο παρελθόν είχαν επιχειρήσει να τον ανακαλύψουν χωρίς αποτέλεσμα.
Ο παππούς μου , που μου είχε ειπεί αυτή την ιστορία , ήταν σχεδόν πεπεισμένος για την ύπαρξη του αργαλειού αυτού, συνηγορούσης και της μάνας μου, που είχε ακούσει και αυτή για την ύπαρξή του.
Ανεβαίνοντας προς το νεκροταφείο του χωριού μας , στο μέσον σχεδόν της ανηφόρας αν κοιτάξεις δεξιά σου υπάρχει ένα αλώνι και στην άκρη του δύο ισοϋψή όμορφα κυπαρίσσια , κοιτάζοντάς τα μια μέρα, ήρθε στο μυαλό μου μια ιστορία που μου έλεγε ο παππούς μου όταν ήμουν μικρός ;
Το χωριό μας τα πολύ παλιά χρόνια δεν ήταν συγκεντρωμένο όπως είναι τώρα αλλά αποτελείτο από πολλούς οικισμούς ( σχετικά αναφέρεται στο βιβλίο της Αγαλιανής σελ. 19 εδ 3). Μεταξύ των οικισμών αυτών ήταν και ο οικισμός της Ξιφάρας στη δυτική , βορειοδυτική πλευρά του υψώματος του Αγίου Παντελεήμονα και ο οικισμός του Αϊ Γιάννη στην περιοχή του Δίγαρη.
Ένα αρχοντόπουλο από την Ξιφάρα αγάπησε μια κοπέλα από τον Αϊ Γιάννη, η μάνα του όμως δεν την ήθελε, ο νέος επέμενε και τελικά έγινε ο γάμος.
Οι συγγενείς της νύφης την είχαν ορμηνέψει όταν θα πάει στο σπίτι του γαμπρού , την ημέρα του γάμου να μη φάγει και πιεί τίποτα.
Η πεθερά στο σπίτι είχε τηγανίσει ένα δηλητηριώδες φίδι και είχε δώσει εντολή να μην υπάρχει νερό καθόλου στο σπίτι.
Όταν έφθασαν οι νεόνυμφοι στο σπίτι του γαμπρού, βγήκε η πεθερά με το μεζέ ( φίδι) που είπε ότι είναι χέλι, να τον προσφέρει στη νύφη όπως ήταν συνήθεια παλιά.
Πεθερά: Πάρε νύφη μεζέ.
Νύφη : Από τη μάννα μου έρχομαι πιωμένη, φαγωμένη.
Πεθερά: Νύφη μου δε μας μπεγιεντάς (προτιμάς, καταδέχεσαι) , νύφη μου δε μας θέλεις.
Τότε αναγκάστηκε η νύφη να πάρει το μεζέ, μόλις τον έφαγε ζήτησε νερό , νερό όμως δεν υπήρχε στο σπίτι ούτε και στη γειτονιά.
Τρέχει ο γαμπρός στις Λάκοντες να φέρει νερό, όταν όμως γύρισε η νύφη είχε πεθάνει.
Βγάζει ο γαμπρός τη μπιστόλα του και αυτοκτονεί.
Τους έθαψαν δίπλα - δίπλα.
Στους τάφους τους φύτρωσαν δύο κυπαρίσσια , όταν φύσαγε οι κορυφές τους έσμιγαν σαν να γλυκοφιλιόνταν .
Η κακιά πεθερά από τη λύσσα και το κακό της, παίρνει ένα εργαλείο και πάει και κόβει και τα δύο κυπαρίσσια με τη φράση " και στον απάνου κόσμο αγαπημένοι αλλά και στον κάτου;
Λέτε τα κυπαρίσσια που βλέπουμε να έχουν σχέση με τα κυπαρίσσια της ιστορίας μας;
Ποιος ξέρει; η αγάπη κάνει θαύματα .
Ας τα ονομάσουμε λοιπόν : " κυπαρίσσια της αγάπης " αφού δεν ξέρουμε τα ονόματα της νύφης και του γαμπρού.
ΙΣΤΟΡΙΑ II
Το χωριό Ξιφάρα, με κάποια οικονομική άνθηση, ήταν ορατό από τη θάλασσα και πρόκληση για τους πειρατές, οι οποίοι όμως δεν μπορούσαν να το κουρσέψουν επειδή μεταξύ του χωριού και της θάλασσας παρεμβαλλόταν ένα μεγάλο και αδιαπέραστο δάσος και δε γνώριζαν τα μονοπάτια .
Μια μέρα που οι πειρατές είχαν κρυφτεί πίσω από το Βουνάκι και δεν ήσαν ορατοί από το χωριό, κατέβηκαν κάποιοι χωρικοί ( δυό-τρεις) στη θάλασσα να μαζέψουν πράγματα που είχε εκβράσει.
Εκεί τους έπιασαν οι πειρατές και με απειλές , εκβιασμούς αλλά και υποσχέσεις συμφώνησαν να οδηγήσουν οι χωρικοί τους πειρατές στο χωριό ανήμερα το Πάσχα που πλησίαζε , ώστε να πιάσουν όσο το δυνατό περισσότερους αιχμαλώτους να τους πουλήσουν στα σκλαβοπάζαρα.
Ο ένας από τους χωρικούς το μετάνιωσε αλλά φοβόταν να το μαρτυρήσει , άρχισε όμως τό πρωί του Πάσχα να περνάει στις γειτονιές τραγουδώπας ένα τραγούδι, δικής του επινόησης, με υπονοούμενα.
Όσοι από τους χωρικούς (Ξιφαριώτες ) κατάλαβαν το νόημα του τραγουδιού έφυγαν από το χωριό, οι υπόλοιποι το μεσημέρι ανήμερα το Πάσχα πιάστηκαν αιχμάλωτοι ή σκοτώθηκαν από τους πειρατές οι οποίοι κατέστρεψαν το χωριό.
(Την ιστορία αυτή μου την είχαν διηγηθεί, ο παππούς μου και ο Περικλής Σουμάνης).
ΙΣΤΟΡΙΑ III
Στον Αϊ Γιάννη, το χωριό της νύφης της πρώτης ιστορίας μας, λέει η παράδοση ότι υπήρχε ένας ασημένιος αργαλειός σε κάποιο πλουσιόσπιτο.
Ο αργαλειός αυτός δεν έχει βρεθεί και πολλοί στο παρελθόν είχαν επιχειρήσει να τον ανακαλύψουν χωρίς αποτέλεσμα.
Ο παππούς μου , που μου είχε ειπεί αυτή την ιστορία , ήταν σχεδόν πεπεισμένος για την ύπαρξη του αργαλειού αυτού, συνηγορούσης και της μάνας μου, που είχε ακούσει και αυτή για την ύπαρξή του.
Για επικοινωνία με την ιστοσελίδα μας: κος Γεώργιος Χάλαρης, τηλ. 6944347609,
Ηλεκτρονική διεύθυνση: agaliani.trifilias@gmail.com
Επιστροφή στη σελίδα "ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ".